Hợp đồng quyền chọn là sản phẩm phái sinh nổi bật mà bất kì ai khi tìm hiểu thị trường tài chính đều nghe qua. Chính vì thế, các nhà đầu tư cần hiểu rõ về loại hợp đồng này cũng như các đặc điểm của nó để đưa ra chiến lược đầu tư hiệu quả. Những chia sẻ dưới đây của Amber Commodities sẽ giúp bạn có cái nhìn tổng quan hơn về Hợp đồng quyền chọn trong phái sinh hàng hóa.

Định nghĩa

Hợp đồng quyền chọn là một công cụ phái sinh tài chính cho phép người nắm giữ nó có QUYỀN (nhưng không có NGHĨA VỤ) được bán hoặc mua một hàng hóa hoặc tài sản tài chính vào một thời điểm trong tương lai với mức giá đã xác định trước.

• Giao dịch quyền chọn là một thỏa thuận giữa hai bên để tạo điều kiện cho một giao dịch tiềm năng liên quan đến một tài sản ở mức giá và ngày định sẵn.
• Quyền chọn mua có thể được mua dưới dạng đặt cược đòn bẩy vào sự tăng giá của tài sản, trong khi quyền chọn bán được mua để thu lợi nhuận từ việc giảm giá.
• Mua một quyền chọn cung cấp quyền, nhưng không phải nghĩa vụ, mua hoặc bán tài sản cơ bản.

Các loại quyền chọn chính

Trong hợp đồng quyền chọn, quyền chọn có thể được thực hiện theo một số cách khác nhau. Dưới đây là các loại quyền chọn chính phân theo cách thức thực hiện:

• Quyền chọn kiểu Mỹ là quyền chọn có thể thực hiện bất cứ lúc nào trong thời hạn hợp đồng (trước thời điểm đáo hạn).

• Quyền chọn kiểu Châu Âu là quyền chọn chỉ có thể được thực hiện vào ngày đáo hạn của hợp đồng

• Quyền chọn kiểu Châu Á là loại quyền chọn mà giá thanh toán được tính dựa vào giá trung bình của tài sản trong một khoảng thời gian nhất định thay vì thời điểm đáo hạn (còn được gọi là quyền chọn trung bình)

Đặc điểm cơ bản của hợp đồng quyền chọn

Đặc điểm cơ bản của Hợp đồng quyền chọn tương đối giống với hợp đồng tương lai. Tuy nhiên loại hợp đồng phái sinh này cũng có một số đặc điểm riêng biệt như sau:

• Các loại tài sản cơ sở trong giao dịch này có thể là bất kỳ loại hàng hóa nào, không cần được chuẩn hóa về khối lượng, số lượng, giá trị hay các điều khoản khác.
• Ở Việt Nam, hợp đồng quyền chọn không được niêm yết, chỉ giao dịch trên thị trường OTC – thị trường phi tập trung.
• Việc thanh toán tài sản và trao đổi thường không xảy ra vào thời điểm ký kết hợp đồng. Tùy vào việc kiểu quyền chọn mà các hoạt động sẽ thực hiện sau đó hay tại thời điểm đáo hạn.
• Trong giao dịch, các bên tham gia vào hợp đồng không cần phải ký quỹ mà thay vào đó phải chịu chi phí quyền chọn (option premium). Trong đó, người mua quyền chọn có nghĩa vụ cần phải trả cho người bán quyền chọn một khoản phí nhất định.
• Tại thời điểm đáo hạn, người mua có thể quyết định giữa việc thực hiện quyền mua hay bán hoặc có thể không thực hiện. Trong trường hợp người mua thực hiện quyền, người bán phải thực hiện nghĩa vụ theo các điều khoản như trong hợp đồng, có nghĩa là phải bán theo mức giá đã thỏa thuận.
• Trong trường hợp lỗ, người mua chỉ mất số tiền đã chi trả cho chi phí quyền chọn.
• Nếu muốn đóng vị thế của mình trong giao dịch quyền chọn, các bên phải tham gia một hợp đồng khác với vị thế đối lập, tức là để đóng vị thế chọn mua thì bạn bán lại quyền chọn mua đó với cùng tài sản cơ sở, ngày đáo hạn, giá thực hiện.
• Nhiều yếu tố ảnh hưởng đến giá trị của chi phí thực hiện quyền chọn, có thể giả định rằng nó phụ thuộc vào ít nhất 04 yếu tố: giá thực hiện, giá tài sản cơ sở, biến động của thị trường tương ứng, và thời gian còn lại đến ngày đáo hạn. Mỗi yếu tố đều ảnh hưởng khác nhau đối với chi phí thực hiện quyền mua và quyền bán.

Cách thức hoạt động của hợp đồng quyền chọn

Cách thức hoạt động của hợp đồng quyền chọn được xác định khi nhà đầu tư tham gia quyền chọn. Họ sẽ dựa vào dự đoán tài sản tăng hoặc giảm giá trong tương lai để từ đó ra quyết định chọn mua Call Option hay Put Option.

Quyền chọn MUA (CALL Option)

Nhà đầu tư thực hiện quyền chọn mua Call Option khi dự đoán rằng giá của tài sản cơ bản sẽ tăng trong tương lai. Nếu giá tăng, nhà đầu tư có quyền mua tài sản với giá cố định (mức giá đề xuất khi mua quyền chọn mua), và sau đó có thể bán tài sản với giá thị trường để thu lợi nhuận. Call Option cung cấp bảo vệ cho người mua quyền chọn trong trường hợp giá tăng.

Quyền chọn BÁN (PUT Option)

Việc thực hiện quyền chọn bán Put Option xảy ra khi nhà đầu tư dự đoán rằng giá của tài sản cơ bản sẽ giảm trong tương lai. Nếu giá giảm, nhà đầu tư có quyền bán tài sản với giá cố định (mức giá đề xuất khi mua quyền chọn bán), và sau đó có thể mua tài sản với giá thị trường thấp hơn để thu lợi nhuận. Put Option cung cấp bảo vệ cho người mua quyền chọn trong trường hợp giá giảm.

MUA quyền chọn MUA (Long Call): Nhận quyền để MUA một tài sản cơ sở

BÁN quyền chọn MUA (Short Call): Trao quyền MUA một tài sản cơ sở

Mua quyền chọn BÁN (Long Put): Nhận quyền để BÁN một tài sản cơ sở

BÁN quyền chọn BÁN (Short Put): Trao quyền BÁN một tài sản cơ sở

Thuật ngữ cơ bản trong hợp đồng quyền chọn

Thuật ngữ cơ bản trong hợp đồng quyền chọn khá nhiều và tương đối khó nhớ. Đối với nhà đầu tư mới, việc giao dịch có thể gặp đôi chút khó khăn nếu không nắm rõ được các khái niệm cơ bản. Sau đây là 1 vài thuật ngữ thường gặp khi tham gia giao dịch quyền chọn:

• Giá thực hiện (Strike Price): giá để mua hoặc bán tài sản cơ sở nếu thực hiện quyền chọn.
• Phí quyền chọn (Option Premium): giá để mua quyền chọn (khoản tiền thu về của người thực hiện bán quyền chọn).
• Ngày đáo hạn/hết hạn (Expiration Date): ngày cuối cùng để có thể thực hiện quyền chọn (ngày đáo hạn).
• Thực hiện quyền chọn (Exercising): hành động thực hiện quyền mua hoặc bán tài sản cơ sở trong giao dịch quyền chọn.
• Kích cỡ lệnh (Volume): Là số lượng hợp đồng được giao dịch.
• Kỳ hạn quyền chọn: Là thời gian từ ngày ký hợp đồng đến ngày đáo hạn.
• In-The-Money (ITM): Một tình trạng mà nếu quyền chọn được thực hiện ngay bây giờ, nó sẽ tạo ra lợi nhuận. Đối với call option, ITM là khi giá hiện tại của tài sản cơ bản cao hơn giá strike; đối với put option, ITM là khi giá hiện tại thấp hơn giá strike.
• Out-of-The-Money (OTM): Ngược lại với ITM, là khi việc thực hiện quyền chọn ngay lúc này sẽ không tạo ra lợi nhuận. Đối với call option, OTM là khi giá hiện tại thấp hơn giá strike; đối với put option, OTM là khi giá hiện tại cao hơn giá strike.
• At-The-Money (ATM): Tình trạng khi giá hiện tại của tài sản cơ bản gần bằng giá strike.

Quyền và nghĩa vụ của người tham gia

Người tham gia giao dịch quyền chọn được chia thành hai bên chính: Người mua quyền chọn (holder) và Người bán quyền chọn (writer). Quyền và nghĩa vụ cụ thể của mỗi bên như sau:

Quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia
	Call option – Quyền chọn mua		Put option – Quyền chọn bán
	Người mua call option (holder)	Người bán call option (writer)	Người mua put option (holder)	Người bán put option (writer)
Quyền	Mua tài sản cơ sở	Nhận phí quyền chọn	Bán tài sản cơ sở	Nhận phí quyền chọn
Nghĩa vụ	Trả phí quyền chọn	Bán tài sản cơ bản	Trả phí quyền chọn	Mua tài sản cơ sở

Trạng thái trong giao dịch quyền chọn

Trong giao dịch quyền chọn, có một số trạng thái quan trọng mà một hợp đồng quyền chọn có thể trải qua. Các trạng thái này thường phản ánh tình hình của quyền chọn đối với thị trường và giá của tài sản cơ bản. Dưới đây là 2 trạng thái chính: trạng thái có lời (in the money) và trạng thái bị lỗ (out of the money).

Trạng thái có lời (in the money)

Một quyền chọn ở vị thế “có lời” (In the Money) là khi giá thực hiện có lợi hơn so với giá thị trường hiện tại của hợp đồng tương lai cơ sở

Ví dụ: Nhà đầu tư mua 1 hợp đồng quyền chọn Mua Ngô kỳ hạn tháng 05/2022 ở mức giá thực hiện 700 cent/giạ Trong trường hợp vào ngày đáo hạn giá thị trường nhỏ hơn giá thực hiện, người mua sẽ không thực hiện quyền Trong trường hợp vào ngày đáo hạn giá thị trường lớn hơn giá thực hiện, người mua sẽ thực hiện quyền.

Trạng thái bị lỗ (out of the money)

Một quyền chọn có vị thế “bị lỗ” (Out of the Money) khi giá thực hiện bất lợi hơn so với giá thị trường hiện tại của hợp đồng tương lai cơ sở

Ví dụ: Nhà đầu tư mua 1 hợp đồng quyền chọn Bán Ngô kỳ hạn tháng 05/2022 ở mức giá thực hiện 700 cent/giạ Trong trường hợp vào ngày đáo hạn giá thị trường lớn hơn giá thực hiện, người mua sẽ không thực hiện quyền Trong trường hợp vào ngày đáo hạn giá thị trường nhỏ hơn giá thực hiện, người mua sẽ thực hiện quyền.

Lợi thế và rủi ro của hợp đồng quyền chọn

Hợp đồng quyền chọn mang lại cả lợi thế và rủi ro cho nhà đầu tư, và việc hiểu rõ cả hai khía cạnh này là quan trọng khi tham gia vào giao dịch quyền chọn. Một số lợi thế và rủi ro cần để tâm, đó là:

Lợi thế:

• Có nhiều thời gian đưa ra quyết định: Khoảng thời gian từ lúc mua đến lúc đáo hạn khá dài, sẽ giúp nhà đầu tư có nhiều thời gian phân tích, đánh giá xu hướng biến động giá của hàng hoá đó như thế nào, từ đó quyết định mua hay bán.

• Linh hoạt và đa dạng: Giao dịch quyền chọn cho phép người mua tùy chọn mua hoặc bán tài sản cơ sở theo ý muốn, tạo ra sự linh hoạt trong việc định hình chiến lược đầu tư và quản lý rủi ro.

• Lợi Nhuận Không Giới Hạn: Mua Call Option có thể mang lại lợi nhuận không giới hạn nếu giá của tài sản cơ bản tăng đột ngột. Người mua có quyền mua tài sản với mức giá thấp hơn so với thị trường.

• Bảo Hiểm: Quyền chọn có thể được sử dụng như một công cụ bảo hiểm để giảm rủi ro trong trường hợp giá tài sản giảm (với Put Option) hoặc tăng (với Call Option).

Rủi ro:

• Tính phức tạp: Giao dịch quyền chọn khá phức tạp, nếu nhà đầu tư không hiểu rõ đặc điểm, ứng dụng kết hợp loại hợp đồng phù hợp, sẽ dễ gây tổn thất lớn.

• Phụ thuộc vào sự biến động của thị trường: Loại hợp đồng này chịu ảnh hưởng trực tiếp từ sự biến động của tài sản cơ sở. Và giá trị của chúng có thể giảm khi không có thay đổi nào xảy ra với giá của tài sản cơ bản. Điều này có nghĩa là nhà đầu tư có thể mất phí mua quyền chọn nếu dự đoán không thành công.

• Thanh khoản thấp: Giao dịch tại Việt Nam chủ yếu trên thị trường phi tập trung. Do vậy, tính thanh khoản của hợp đồng quyền chọn khá thấp.

Hợp đồng quyền chọn là công cụ phái sinh hỗ trợ đầu tư hiệu quả nếu được sử dụng hợp lý. Hy vọng những chia sẻ trên đây của AXC sẽ giúp nhà đầu tư hiểu rõ hơn về loại hợp đồng này và các loại quyền chọn để đưa ra chiến lược thực hiện hiệu quả. Đừng quên theo dõi Fanpage của AXC để cập nhật những kiến thức đầu tư cũng như tin tức thị trường sớm nhất. Chúc các bạn thực hiện giao dịch quyền chọn linh hoạt để tối ưu lợi nhuận, giảm thiểu rủi ro khi đầu tư phái sinh hàng hóa.