Công cụ phái sinh là gì?

Công cụ phái sinh (Derivative instruments) là công cụ tài chính có giá trị phụ thuộc vào tài sản cơ sở đã được phát hành trước. Công cụ phái sinh thông thường là dạng hợp đồng giữa hai bên để trao đổi số lượng chuẩn tài sản vật chất hoặc tài sản tài chính với một mức giá được xác định vào một ngày cụ thể trong tương lai.

Khi giá trị của tài sản cơ sở trong hợp đồng thay đổi, thì giá trị của sản phẩm phái sinh cũng vậy. Tài sản cơ sở có thể là hàng hóa, ngoại tệ, cổ phiếu hoặc chỉ số chứng khoán.

Các công cụ tài chính phái sinh được tạo ra nhằm mục đích ngăn ngừa rủi ro tài chính, phân tán các rủi ro tiềm ẩn khi thực hiện hợp đồng kinh doanh, bảo vệ hoặc mang lại lợi nhuận cho các bên liên quan.

Các công cụ phái sinh có vai trò như sau:

– Phòng hộ hoặc giảm nhẹ rủi ro trong các tài sản cơ sở, bằng cách tham gia một hợp đồng phái sinh mà giá trị của nó di chuyển theo hướng ngược lại với vị thế tài sản cơ sở của nó và triệt tiêu một phần hoặc toàn bộ rủi ro này;

– Tạo khả năng tùy chọn trong đó giá trị của phái sinh được liên kết với một điều kiện hoặc sự kiện cụ thể (ví dụ khi tài sản cơ sở đạt được một mức giá cụ thể);

– Có được sự tiếp xúc với tài sản cơ sở khi không thể trao đổi bằng dạng tài sản cơ sở đó (ví dụ, các phái sinh thời tiết);

– Cung cấp đòn bẩy, sao cho một chuyển động nhỏ trong giá trị tài sản cơ sở có thể gây ra một sự khác biệt lớn trong giá trị của phái sinh;

– Cung cấp chỉ báo:

•     Giá trên thị trường phái sinh tập trung vào việc thể hiện kỳ vọng của những người tham gia vào thị trường trong tương lai và hướng giá tài sản cơ sở sẽ theo mức giá đó trong tương lai. Ví dụ như hợp đồng kỳ hạn, hợp đồng tương lai mang đến các thông tin quan trọng về giá cả, làm cơ sở cho giá giao ngay của hàng hóa hoặc chứng khoán.

•     Giá trong hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng tương lai cũng gồm cả kỳ vọng của nhà đầu tư đối với giá giao ngay trong tương lai. Tuy nhiên, cần lưu ý, kỳ vọng này có thể thay đổi. Thị trường phái sinh không cung cấp những dự đoán trực tiếp về tương lai của giá giao ngay mà mang đến các thông tin hữu ích về biến động giá hoặc rủi ro của tài sản cơ sở.

– Đầu cơ và thu lợi nhuận nếu giá trị của tài sản cơ sở di chuyển theo cách mà người ta mong đợi (ví dụ, di chuyển theo một hướng nhất định, nằm trong hay ngoài một phạm vi xác định, đạt đến một mức nhất định).

– Chuyển phân bổ tài sản giữa các loại tài sản khác nhau mà không làm ảnh hưởng đến tài sản cơ sở, như là một phần của quản lý quá trình chuyển đổi.